Praistorijski crteži na Prokletijama

October 11, 2018

Kulturno-istorijsko i duhovno nasljeđe Prokletija

Praistorijski crteži na Prokletijama

B. Redžepagić (NP "Prokletije")

Jedna od najvećih značajnosti Prokletija u pogledu kulturno - istorijskog nasljeđa jesu praistorijski crteži - uklesani na kamenoj ploči podno vrha Popadija (2057 mnv).
Ovi crteži se uglavnom letimično pominju, sa oskudnim podacima. Pominjani su i u nekim novinskim člancima, u formi kratkog osvrta i navođenja njihovog postojanja, sa vrlo malo teksta (i bez realnih fotografija).

Ova gravura, prema nekim navodima, potiče iz srednjeg bronzanog doba , oko 600 godina prije nove ere.
Prema tvrdnjama arheologa Branka Mijovića, crteži pripadaju postpaleolitskoj (neolitskoj) umjetnosti Balkana.
Kako se navodi, crteži prikazuju borbu muškarca i žene sa vukom koji je napao dijete, ili je samo crtež majke i djece.
Na temelju toga, ovaj uklesani "primitivni crtež majke sa djecom" nazvan je Magna Mater-Velika Majka (u većini drevnih mitologija Velika Majka - koja je štovana-simbolizira zemlju, nebo i plodnost kao poznati ženski simbol vlasti nad životom. Velika Majka bila je prikazivana kroz razne simbole i znakove).

Crtež na kamenoj ploči na Prokletijama, prema nekim poznavaocima, predstavlja pračovjeka i vuka.

Ono što je sigurno, radi se o petroglifima - crtežima stvorenim duborezom, graviranjem po površini kamenja ili stijena, kako bi se dobila umjetnička obrada kamenih formi. Motivi najstarijih petroglifa mogu prikazivati svakodnevni život praistorijskog čovjeka, a često su predstave solarnih simbola.

Na petroglifima ljudske figure mogu imati i simboličko značenje. Prema simbolici, ljudske figure su antropomorfni prikazi Sunca. Noge i ruke predstavljaju četiri godišnja doba. Glava je Sunce ljetne dugodnevnice (prvi dan ljeta), a krug u dnu vertikale je Sunce zimske kratkodnevnice (prvi dan zime).

Crteži ovakvog tipa (petroglifi) nalaženi su i u drugim krajevima svijeta - te utvrđeno je da su rađeni od praistorijskih, najčešće neolitskih ljudi. Bili su važan oblik simbola prije pronalaska pisma, te služili u svrhu komunikacije zavisno o kulturi i mjestu.

Prema arheologu i antropologu K. Obšustu (koji je ove godine posjetio Prokletije, i najavio ponovni dolazak tokom 2019.), kamena struktura podno Popadije ima monolitan oblik i na osnovu ikonografskih odlika i oblika same stijene iznio je tvrdnju da se radi o nekoj formi malog megalita sa gravurama, koji predstavlja materijalni ostatak plemenskih zajednica koje su očigledno naseljavale ovaj prostor i koje su ostavile njima izuzetno značajan spomenik (moguće religijski) koji bi se mogao tumačiti i kao simbol određenog plemena - iz čije bi se ikonografske sheme postojećeg crteža možda mogao isčitati određeni kult ili način vjerovanja, a možda i potencijalni ritualni i religijski karakter.

Ova značajnost, koja se nalazi na prostoru Nacionalnog parka Prokletije, još uvijek nije dovoljno prepoznata kao takva, iako se radi o izuzetnoj vrijednosti i rijetkosti, koje ovaj prostor nesumnjivo preporučuju za najviši stepen i režim zaštite i promocije, a treba izazvati i veliku pažnju poznatih naučnih radnika, arheologa, istoričara umjetnosti i kulturologa.