"Svatovsko groblje" na Vezirovoj bradi - nijemi pripovjedač

Kulturno-istorijsko i duhovno nasljeđe Prokletija 

"Svatovsko groblje" na Vezirovoj bradi - nijemi pripovjedač

B. Redžepagić (NP "Prokletije")

      

Na Vezirovoj bradi, planini iznad Gusinja, tačnije na Ćafi (prevoju) Brade, nalazi se nekoliko kamenih mezara (i ostataka kamenih ploča kojima su bili prekriveni) koje narod naziva "svatovsko groblje". Taj naziv se sreće i u spisima onih koji su ranije obilazili Prokletije. 

Širom Balkana pominju se "svatovska groblja" i razne priče i legende o njima, koje su često svuda istovjetne.

U objašnjenju tog termina stoji da „svatovska groblja“ označavaju zapuštena, nepoznata, stara groblja ili pojedine nadgrobne spomenike, uglavnom kamene, za koje narod ne pamti vrijeme nastanka i umrle koji su u njima sahranjeni, te da usmena predanja o „svatovskim grobljima“ kazuju da su to grobovi svatova koji su se nekada davno susreli, međusobno sukobili i izginuli (što je stari paleobalkanski običaj). 

Prema navodima velikog broja istraživača "svatovska groblja" su zapravo nekropole stećaka - bogumilski grobovi, grobna mjesta pripadnika "crkve/vjere bosanske".

U mnoštvu naučnih radova, za termin "svatovsko groblje" stoji objašnjenje da se radi o bogumilskom groblju, i da narod uglavnom stećke naziva tako. 

Pored toga, i u bošnjačkim epskim pjesmama "svatovsko groblje" je nekropola stećaka.

Jedan dio istraživača "svatovska groblja" definiše kao "stara ilirska groblja" i "ilirske gradine".

Dalje, V. Palavestra navodi da su hronološki to najčešće srednjovjekovne nekropole XIV – XV vijeka ili manja muslimanska groblja iz raznih perioda osmanske vladavine na prostoru Balkana.

Otuda, neki "svatovsko groblje" dovode u vezu sa učenjima mevlevijskog derviškog reda.

Kako piše A. Hadžimuhamedović, „svatovsko groblje“ se vezuje za snažnu ulogu mevlevija u širenju islama u Osmanskom carstvu. Naime, dan polaganja u grob tijela Dželaludina Rumija, hazreti Mevlane, obilježava se 17. decembra kao nevjestina noć, kao noć radosti, Šebi Arus. Groblja šehida, u toj tradiciji, označavaju se kao groblja slavljenika – svatovska groblja. U tom nazivu sadržan je odnos prema smrti.

Vezirova brada je jedan od najbogatijih gusinjskih predjela u pogledu prirodnih vrijednosti, a krije u sebi i bogatstva u kulturno-istorijskom i duhovnom pogledu (što još uvijek nije sistematski istraženo).

Ovaj lokalitet je jedan dio tog bogatstva.